Sejarah Sistem Piawai Emas dan Bretton Woods By Muhammad Faris and Wan Muhammad

Sejarah Sistem Piawai Emas dan Bretton Woods

By Muhammad Faris and Wan Muhammad

Sejarah Sistem Piawai Emas

        Perkataan dinar menurut Kamus Dewan membawa maksud mata wang emas. Ia merupakan mata wang terawal yang digunakan oleh orang Arab Mekkah dan Madinah pada abad keenam dan ketujuh Masihi. Mata wang ini merupakan syiling emas dan perak yang telah dikeluarkan dan digunakan di wilayah-wilayah Empayar Byzantium dan Empayar Sasan.

     Mengikut sejarah Islam, Rasulullah s.a.w tidak pernah cuba menempa mata wang yang baru bagi kegunaan negara Islam, malah sebaliknya baginda memperakukan penggunaan mata wang yang sedia ada tanpa sebarang perubahan. Keadaan sedemikian berterusan sehingga ke zaman Khalifah Abu Bakar dan sebahagian daripada zaman Khalifah Umar al-Khattab. Akan tetapi, Umar dilaporkan telah menempa syiling perak (dirham) mengikut acuan Sasan.4 Khalifah Umar juga memperkenalkan piawaian menurut berat yang dikenali sebagai Piawaian Khalifah Umar Al-Khattab r.a.5 Piawaian tersebut menentukan 10 dirham bersamaan dengan 7 dinar. Setiap dinar mestilah mempunyai 4.25 gram emas dan setiap dirham pula mengandungi 3 gram perak.

            Sejarah dunia menjadi saksi bahawa sistem emas dan perak telah digunakan sejak sekian lama sehinggalah ia ditinggalkan pada 1914 apabila negara-negara yang terlibat dalam Perang Dunia Pertama telah sewenang-wenangnya mencetak wang kertas bagi perbelanjaan sewaktu peperangan. Pada 1933, Amerika Syarikat kerana ‘Great Depression’nya telah membatalkan piawaian emas untuk mengatasi masalah ekonomi ketika itu. Pada Julai 1944, emas kembali diambil menjadi piawai untuk menstabilkan kadar tukaran antarabangsa selepas Perang Dunia Kedua. Emas digunakan sebagai piawai matawang di seluruh dunia sehinggalah pada 15 Ogos 1971 apabila Presiden Amerika Syarikat (AS) ketika itu, Richard Nixon, mengumumkan bahawa AS membatalkan Perjanjian Bretton Woods yang dibuat pada 1 Julai 1944. Sejak dari itu, emas tidak lagi menjadi piawai matawang dunia dan dunia mula mengamalkan wang ‘fiat’.

        Disamping itu, Amerika Syarikat memainkan peranan yang paling penting di dalam menghidup dan mematikan sistem emas ini. AS yang telah lahir menjadi gergasi ekonomi dunia setelah Perang Dunia Kedua telah diterima dunia sebagai ‘hakim’ dalam segala hal, termasuk dalam menentukan piawai matawang dunia. ‘Hakim’ ini dengan begitu licik telah Berjaya menukar dan menjadikan matawangnya sebagai standard ukuran yang baru. Setelah pertukaran piawai inilah dunia tak habis-habis dilanda krisis matawang. Pemansuhan nilai tara Dolar AS kepada emas dan penggunaan wang ‘fiat’ inilah yang sebenarnya menjadi punca kepada krisis-krisis ekonomi dunia, yang sememangnya tidak dapat dipisahkan dengan matawang.

      Penggunaan dinar emas di Malaysia semakin mendapat sambutan selepas isu ini dibincangkan secara meluas selepas krisis kejatuhan mata wang Asia pada tahun 1998. Dinar emas dan dirham perak telah diamalkan secara berkesan pada zaman Rasulullah s.a.w sehingga zaman Bani ‘Uthmaniah. Manakala, sejarah kewangan dunia juga telah membuktikan bahawa emas digunakan sebagai mata wang tunggal bermula tahun 1870 sehingga 1914. Selepas itu mata wang emas masih dikekalkan dan digunakan bersama wang kertas sehingga tahun 1973, di mana penggunaannya dimansuhkan sama sekali dan sekaligus digantikan dengan wang kertas semata-mata. Di sinilah kita melihat pelbagai masalah timbul akibat mata wang dunia diapungkan tanpa diikat atau ditambat dengan nilai emas. Maka, tidak hairanlah sekiranya isu penggunaan semula emas cuba dibincangkan semula oleh ahli ekonomi dunia kerana emas pernah menjadi mata wang terunggul dan berkuasa suatu masa dahulu

Sejarah Sistem Bretton Woods

       Pada bulan Julai 1944, satu sistem kewangan antarabangsa yang dikenali sebagai sistem Bretton Woods telah dicipta di PBB (Monetari dan Persidangan Kewangan) yang telah diadakan di Mount Washington Hotel di Bretton Woods, New Hampshire. Di mana diwakili oleh 44 negara. Dalam tempoh perang, standard emas klasik telah ditinggalkan dan sementara itu kerajaan bukan sahaja melaksanakan penurunan nilai kompetitif, tetapi juga menyediakan dasar perdagangan terbatas yang dapat memburukkan Kemelesetan secara meluas. Akibat dariapada itu, negara-negara ini melihat peluang sistem antarabangsa baru yang menyediaka pembinaan semula selepas Perang Dunia II. Selepas itu, mereka mencipta sistem ini bukan sahaja akan mengelakkan kekukuhan sistem kewangan antarabangsa, tetapi juga dapat meningkatkan kerjasama di kalangan negara-negara yang mengambil bahagian dalam sistem ini. Oleh itu, sistem Bretton Woods adalah satu usaha kerjasama luar biasa bagi negara-negara yang telah menubuhkan halangan antara ekonomi mereka selama lebih daripada satu dekad dalam tempoh perang. Tujuan sistem Bretton Woods adalah untuk memastikan kestabilan kadar pertukaran, mencegah penurunan nilai kompetitif dan menggalakkan pertumbuhan ekonomi.

       Pereka utama sistem Bretton Woods adalah John Maynard Keynes, berkhidmat sebagai penasihat kepada Perbendaharaan British. Walau bagaimanapun, Harry Dexter White berkhidmat sebagai ketua ekonomi antarabangsa di Jabatan Perbendaharaan di Amerika Syarikat. Keynes adalah salah satu daripada ahli-ahli ekonomi yang paling berpengaruh pada masa itu, yang merancang bagi mewujudkan institusi yang besar dengan sumber dan kuasa untuk campur tangan apabila ketidakseimbangan berlaku. Pada masa yang sama, pendekatan ini adalah konsisten dengan kepercayaannya bahawa harus dapat campur tangan dalam masa krisis institusi awam. Keynes mencadangkan mengumpul dana sebanyak $ 26 juta untuk "Clearing Kesatuan". Setiap negara akan menerima kredit terhad yang akan menghalangnya daripada menjalankan defisit imbangan pembayaran, tetapi setiap negara akan digalakkan terhadap lebihan dengan mempunyai lebihan membayar "bancor" ke Kesatuan Clearing. Pelan ini mencerminkan kebimbangan Keynes mengenai ekonomi selepas perang global.

        Seterusnya, rancangan White untuk mendapatkan institusi baru adalah salah satu daripada kuasa dan sumber-sumber yang lebih terhad. Ia mencerminkan satu masalah bahawa banyak sumber kewangan daripada "Clearing Kesatuan" yang dibayangkan oleh Keynes akan digunakan untuk membeli barangan Amerika, menyebabkan Amerika Syarikat memegang majoriti bancor. Keynes telah hilang hujah dalam rancangannya. Oleh itu, White mencadangkan institusi kewangan baru yang dikenali sebagai "Kumpulan Wang Penstabilan". 730 perwakilan di Bretton Woods bersetuju untuk menubuhkan dua institusi baru. Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF) akan memantau kadar pertukaran dan memberi pinjaman mata wang rizab kepada negara-negara dengan imbangan pembayaran defisit. Bank Antarabangsa merupakan Pemulihan dan Pembangunan, yang kini dikenali sebagai Kumpulan Bank Dunia, bertanggungjawab untuk menyediakan bantuan kewangan untuk pembinaan semula selepas Perang Dunia II dan pembangunan ekonomi negara-negara kurang maju. Kedua-dua IMF dan Bank Dunia masih terselamat dan memainkan peranan yang penting hari ini, tetapi masing-masing mempunyai pengkritik yang sengit. IMF telah dikritik kerana syarat-syarat yang ia terikat kepada pinjaman, yang dilihat sebagai memberi tumpuan kepada penjimatan dan hak-hak pemiutang dan terlalu sedikit prihatin terhadap kebajikan golongan miskin. Walau bagaimanapun, Bank Dunia telah terutamanya memberi tumpuan kepada pinjaman kepada negara-negara membangun, telah dikritik kerana gagal membayar perhatian yang sewajarnya kepada kesan sosial dan alam sekitar atau luaran negatif daripada projek yang dibiayai.

       IMF wujud rasmi pada Disember 1945, apabila 29 negara anggota pertama ditandatangani. Negara-negara yang bersetuju untuk menjaga mata wang mereka tetap tetapi boleh laras (dalam jalur 1 peratus) kepada dolar, dan dolar telah ditetapkan kepada emas pada $ 35 auns. sistem Bretton Woods  merupakan kadar pertukaran melihat semua mata wang yang dikaitkan kepada dolar, dan dolar dikaitkan dengan emas. Untuk mengelakkan spekulasi terhadap mata wang pasak, aliran modal sangat terhad. Sehingga hari ini, apabila negara yang menyertai IMF, ia menerima kuota berdasarkan kedudukan relatif dalam ekonomi dunia, di mana menentukan dapat menyumbang kepada dana. Pada tahun 1958, sistem Bretton Woods menjadi berfungsi sepenuhnya sebagai mata wang menjadi boleh tukar. Negara menyeselesaikan baki antarabangsa dalam dolar, dan dolar AS telah ditukar kepada emas pada kadar pertukaran tetap $ 35 auns. Amerika Syarikat mempunyai tanggungjawab untuk mengekalkan harga emas tetap dan terpaksa menyesuaikan bekalan dolar untuk mengekalkan keyakinan pada penukaran emas masa depan.

          Dengan berakhirnya Bretton Woods pada 1970, wang tidak mempunyai tempat bergantung untuk emas atau mana-mana matawang, ia membentuk pelbagai kadar pertukaran dan kawalan modal. Dalam keadaan ini, kebanyakan mata wang negara kaya terapung lebih bermaksud kurang bebas, manakala mata wang negara muncul lebih bebas dalam aliran modal kerana globalisasi dan penghapusan sekatan. Oleh kerana aliran lebih bebas, negara-negara boleh mengawal mata wang mereka untuk mengelakkan mata wang secara tiba-tiba. Dalam dekad semasa, banyak negara terutamanya negara-negara baru muncul telah belajar daripada krisis ekonomi yang berlaku pada tahun 1998 dan 2008, mereka mendapati bahawa menjaga rizab kuantiti yang sangat tinggi adalah kunci untuk terus hidup semasa krisis ekonomi. Rizab ini terutamanya digunakan untuk menampung import kecemasan dan pembayaran hutang jangka pendek.